Mandi'o ypy (mombe'upyrâ)

Origen de la Mandioca (leyenda)

Apohára: (ndojekuaái) Autor: (desconocido)
   
   Mitâkuña neporâva kasíke rajy, ijypy kuéra ohayhuetereíva, pykasúicha imarâ'ÿva ha py'a potî mbyechaukaha teetéva, ogueroko'ê sapy'a umi pore nañanembotavýiva ohechaukáva hyeguasuha.    La bella hija de un jefe indio, adorada por sus padres, inocente como una paloma y un símbolo verdadero de la castidad pura, apareció un día con las señas inequívocas que preceden a la maternidad.
   Upe kasíke, ipochyetereihápe, oporandu randu reipa mávapa ojapo hese upe mba'e vaiete. Pe mitâkuña mba'eve ndikatúi omombe'u. Upéramo itúva oja'ovaihápe he'i chupe ojukataha, ha upeichavérô ndorekói ñe'êmbojevy. Upémaramo mitâkuña ho'a itasâpe ha oñemoangaipa.    El jefe de la tribu, presa de una gran indignación, en vano pregunta quién era el causante de su desgracia. La joven nada pudo explicar. El padre entonces la amenazó con la pena de muerte, pero ni aún así obtuvo respuesta. Entonces la joven fue hecha prisionera y condenada.
   Ha upe jejuka pyhare ambuépe, kasíke oreko kuri kerayvoty iñambuéva, ou ndaje ichupe ikérape peteî tete herunguáva, morotíva amamgu'i ro'ýicha, yvytyrusúgui, he'íva ichupe ohecha va'erâha itajýrape imara'ÿramo, jepe hyeguasu hína. "Ha'e naiñangaipái, naiñangaipáiko nde rajy", he'ije upe anga.    Y ocurrió que la noche precedente a la ejecución, el jefe tuvo un sueño extraño, se le apareció un ser misterioso, blanco como la nieve, de las cordilleras, quien le dijo que debería considerar virgen a su hija, a pesar de su estado. "Ella no tiene la culpa, ¡no es culpable tu hija!", dijo la aparición.
   Upe túva ñemondýipe ojapo he'i haguéicha ichupe upe mba'e, ha ndojapoukái upe jejuka. Mitâkuña omoheñói peteî mitâkuña'íme ha omano. Upe mitâkuña'i, hérava "Mani", ombovy'a kuri oîháicha ava kuérape.    El padre asombrado hizo caso a las palabras de la aparición, y revocó la pena capital. La muchacha dio a luz a una niña y murió. La criatura, llamada "Maní", fue la alegría de todo el pueblo indio.
   Ha'e yvoty ñúicha iporâ kuri, hory guyra ka'aguýicha, ha akóinte opurahéi, ojeroky ha opuka, hákatu áina!, ndoikovéi heta ary isy'ÿre, ha pya'énteko ohóma avei ndouvéi ha§uaguihápe.    Era hermosa como una flor del campo, alegre como un pájaro del bosque, y siempre estaba cantando, bailando y riendo, pero ¡ay!, no sobrevivió muchos años a su madre, y pronto se fue para siempre.
   Upe ñemano hetaiterei ndaje oñembyasy kuri ijava retâme. Oñoty chupe hikuái peteî yvyra ypýpe oíva ka'aguy rembére. Ndahetái ára uperire osê ityvy árigui heta yvyra ra'y rogue porâ porâ iñambuéva, avavete voi ndoikuaáiva upérô mba'épa hína upéva.    Su muerte fue motivo de un duelo inmenso para toda la tribu. La sepultaron al pie de un gran árbol a orillas de la selva virgen. Al poco tiempo aparecieron sobre su tumba las hermosas hojas de una planta extraña, completamente desconocida hasta entonces.
   Okakua rire umi yvyra'i, ava kuéra otopa hapo orekoha so'o morotî hetereíva, ha upe guive oikuaa hikuái ou hague Tupâ remimondo hendápe kuéra, ha upe teko ndojekuaáiva ome'e hague ko'ânga ho'o mayma ava kuérape §uarâ.    Cuando la planta hubo crecido, los indios descubrieron raíces que tenían una carne blanca de sabor exquisito, y entonces comprendieron que el pueblo indio había sido visitado por un mensajero de los dioses, y que ese ser misterioso estaba ofreciendo ahora su carne a la tribu.
   Upe yvyra ra'y oñembohéra kuri "Mani ro'o", ha upégui ningo osê "Mani'o", térâ Mandi'o.    La planta recibió el nombre de "Maní ro'o" (carne de Maní), y tal fue el origen de "Mani'o", o Mandi'o.
 
Traducido al guaraní por Manuel F. Fernández - © www.guaranirenda.com - 2002

Péva mboyvegua - Página anterior Péva riregua - Página siguiente

Inicio ] Historia ] Fonología ] Gramática ] Antología ] Dichos ] Fotografías ] Enlaces ] Autores ]